INTERVIEW. Isabelle Huppert: ,,Film is een ziekte waarvan ik niet genees''
06/09/2000
Raf Butstraen
De spichtige Franse filmactrice Isabelle Huppert lijdt aan boulimie. Filmvraatzucht. Wanneer we haar in een Weens hotel interviewen over de film ,,Saint-Cyr'', heeft ze al vier andere producties achter de rug. ,,Film is een ziekte waarvan ik maar niet genees'', zegt ze.
Om met meer aandacht over Patricia Mazuy's film Saint-Cyr te kunnen praten, ruimt Isabelle Huppert haar werktafel op. Ze moet eventjes La pianiste van Michael Haneke vergeten. Want voor die film verblijft ze elf weken in Wenen.
Weg dus met de openliggende partituren, dicht dat scenario van La pianiste, naar de room service de restjes van twee spaarzaam belegde sandwiches. ,,Ik eet als een vogeltje,'' lacht ze. Alleen een doos met Weense kattentongen vliegt niet aan de kant. Evenmin als de zwarte piano die als een vloek in haar kamer staat. Twee uur per dag brengt ze eraan door met het inoefenen van Franz Schuberts Winterreise. Michael Haneke wil van geen stand in of play back weten. Voor hem telt ,,the real thing''. Isabelle, dus.
Hij probeert al vier jaar met haar te werken. Vroeg haar voor zijn mega-geweldadige Funny games, maar zij kon zich verschuilen achter een theateroptreden in Londen om het project af te wijzen. ,,Eigenlijk vond ik het te gruwelijk'', bekent de actrice.
Regisseurs die hun oog laten vallen op die acteur of gene actrice: het is courant in de filmwereld. Ook het omgekeerde gebeurt. Zo had Isabelle Huppert al jarenlang Patricia Mazuy, de regisseuse van Saint-Cyr, in het oog. ,,Al na haar debuut, Peaux de vache, wist ik dat ze een integere, brede kijk heeft op een onderwerp dat ze aanpakt. Ze is in staat om krachtige en tegelijk lyrische films te draaien. Met Saint-Cyr bewijst ze dat ik me in haar niet heb vergist.''
Huppert vertolkt in Saint-Cyr de rol van Madame de Maintenon, minnares en later echtgenote van zonnekoning Louis XIV. In 1684 stelde ze de koning voor een school op te richten voor de dochters van de edellieden die door de vele oorlogen geruïneerd waren. Twee jaar later was het zo ver. Niemand begreep waarom de school op moerassige grond was gebouwd. De kinderen werden er ziek van. In 1692 werd onder impuls van Madame de Maintenon de school een klooster. Dat bleef zo tot de Franse Revolutie. Napoleon bracht er in 1800 zijn militaire school in onder. Dat is zo tot op heden gebleven. Een befaamde eliteschool.
-- Wat trof u in het scenario?
,,Toen ik de filmtitel voor het eerst hoorde, dacht ik dat het een film was over de militaire school. Ik wist helemaal niet dat het om een educatief project van Madame de Maintenon ging. Zij leidde haar school wel zoals een militair kamp. Ik was verbaasd dat een stukje Franse geschiedenis samenviel met een episode uit de geschiedenis het Franse feminisme. De ontvoogdingsstrijd van de vrouw situeren we gewoonlijk in een recenter verleden. Dat er al pogingen waren op het einde van de zeventiende eeuw, was voor mij nieuw. Vrouwen hadden toen natuurlijk al een zekere macht, maar het was meestal een pouvoir d' alcôve, via het bed dus. Madame de Maintenon had een strategisch uitgedacht opvoedkundig plan. Te vroeg, zoals nu blijkt, en daarom werd haar school een mislukking.''
-- Waarom eigenlijk. Kon ze haar macht niet op de juiste manier aanwenden?
,,Madame de Maintenon wilde haar kinderen een goede opvoeding geven. Het moesten vrouwen worden die op eigen benen konden staan. Gelijk aan mannen, met mogelijkheden om hun eigen lot in handen te nemen. Ze hoefden geen courtisanes te zijn, zoals zijzelf er een was, onderworpen aan de lusten van een koning.
Jammer genoeg bereikte ze wat ze wilde vermijden. De opvoering van een door haar besteld stuk van Racine miste haar doel. In plaats van de meisjes taalvaardig te maken, kwamen er erotische gevoelens los. En dat ontging de bezoekende hovelingen niet. Zij profiteerden van de verwarring in de geesten. De Maintenon verloor haar macht over haar leerlingen en gooide het roer radicaal om. Ze vormde Saint-Cyr om tot een klooster. Uit vrees voor de hel, het enige wat haar schrik aanjoeg.''
-- Was het moeilijk om Madame de Maintenon te worden?
,,Een historisch personage legt je als actrice beperkingen op. Het komt erop aan die te overstijgen. Daarom heb ik me niet eindeloos gedocumenteerd over de historische Madame de Maintenon. Ik las Yves Dangerfields boek La maison d'Esther waarop het scenario is gebaseerd, en daarnaast alleen de Maintenon-biografie van Jacques Castelot. Van dan af heb ik mijn verbeelding laten werken en werd de Maintenon voor mij een fictief personage. Met alle vrijheden vandien. Met Patricia Mazuy was ik het eens om een historisch personage subjectief en persoonlijk weer te geven.''
-- Moet er, vooraleer u een rol aanvaardt, een band zijn tussen uzelf en uw personage?
,,Niet noodzakelijk. Een zekere affiniteit is welkom. Bij Madame de Maintenon was er sprake van een intellectuele emotie. Haar visie op de opvoeding van jonge meisjes treft en ontroert mij. Voor mij is ze een voorbeeld van een intelligente vrouw die haar verstand laat inkapselen. Uit schrik voor de duivel, een bewijs van de macht van de godsdienst in die tijd. Ze onderwerpt zich volledig aan de regels van de religie en maakt zelfs van een libertijn als Louis XIV een devoot man.
De uiterlijke omstandigheden waarin de film werd gedraaid, hielpen ook bij mijn vertolking. Patricia Mazuy draaide in hartje winter, ze was niet bang van modder en viezigheid. Het waren harde tijden en dat aspect komt in veel historische films niet aan bod. De kostuums waren mooi, maar men moest er wel mee door de modder. De hygiëne was niet wat ze vandaag is.''
-- Hoe was het om te werken met meisjes die geen enkele acteerervaring hadden? Was u hun voorbeeld?
,,Helemaal niet. Ik beleef nog altijd binnenpretjes als ik denk aan Morgane Moré's (Anne in de film) antwoord in Cannes, toen een journalist haar vroeg of ze goede raad had gekregen van Isabelle Huppert. 'Nee,' zei Morgane, 'en wij hebben er haar ook geen gevraagd.'''
Zoveel nuchterheid apprecieert Isabelle Huppert, omdat ze zelf vrij lijkt van kapsones. En daardoor brandt ze ook niet op, zoals dat indertijd gebeurde met haar huidige filmpartner Annie Girardot. Die was in zowat alle Franse films te zien, tot iedereen haar tics beu was.
Voorlopig slaagt de 45-jarige Huppert erin om zichzelf altijd te vernieuwen. Ze heeft bijna zestig films op haar actief. Ze is zowel Marie Curie geweest als Madame Bovary, Violette Nozière en La Dentellière, Anna Brontë en La Dame aux Camélias. Ze is de huisactrice van Claude Chabrol met wie ze zes films draaide, werkte met Jean-Luc Godard, Bertrand Tavernier en Bertrand Blier. Ze was een pornografie schrijvende ex-non bij Hal Hartley en een fameuze hoerenmadam in Heaven's gate van Michael Cimino. Volgens razende producenten was zij verantwoordelijk voor Cimino's financiële strop.
Maar ook het theater laat Isabelle Huppert niet los. Wie haar Orlando zag, spreekt er nog over. En haar Medée was een hoogtepunt op het jongste festival van Avignon. Ze komt er mee naar Brussel.
-- Heeft u als actrice naast de film nood aan het toneel?
(lachend) ,,Het theater heeft mij nodig! Ik sta graag om de twee jaar eens op de planken. Op voorwaarde dat het om een ambitieus en avontuurlijk project gaat. Boulevardtheater is niet aan mij besteed. Ik had zin om Medea te vertolken en met de hulp van regisseur Jacques Lasalle is dat ook gebeurd.''
-- Is film voor u realistischer dan toneel?
,,Robert Bresson heeft ooit gezegd dat toneel l'art du faux is en film l'art du vrai. Vals tegenover echt dus. Maar daarmee miskent hij de ene kunstvorm niet tegenover de andere. Vooral de omgeving waarin een toneelstuk wordt gespeeld, is vals. De scène of het podium is een ruimtelijke conventie tussen spelers en het publiek. Een huiskamer op het toneel ziet er anders uit dan een huiskamer in een film. In het eerste geval is het een deel van de schouwburg. Bij film wordt een huiskamer als dusdanig weergegeven.
Het grote verschil tussen film en theater ligt voor mij in het gebruik van mijn stem. Als ik Medea vertolk, spreek ik met de stem van Medea. Bij een filmpersonage als Madame de Maintenon gebruik ik mijn eigen stem. In de film hoor je mijn intonaties. Op scène moet ik als Medea spreken, anders hoor je Isabelle Huppert. Het onderscheid is subtiel maar essentieel.''
-- Volgens Henry Fonda is acteren een vorm van therapie. En voor u?
,,Zeker geen therapie, want dat zou betekenen dat ik ziek ben. De film is voor mij een ziekte. Als je besmet bent, is er geen ontkomen meer aan. Ik heb altijd zin om film te spelen. Want acteren geeft me de kans om allerlei personages die in mij steken, leven te geven. Soms is film draaien niet eenvoudig en steekt het vol avonturen. Toch gaat het gepaard met een levenskwaliteit die niet iedereen gegeven is. Ik word constant omringd, men komt mij afhalen, er wordt veel voor mij geregeld. In Wenen wandelen en er kunstschatten ontdekken, is verre van onaangenaam.
-- Als actrice kent u uw personages door en door. Wat kan een regisseur daar nog aan toevoegen?
,,Ik ben zeker van mijn personage, maar ik moet als actrice mijn zekerheden waarmaken. Een acteur of een actrice is tegelijk actief en passief. Ik probeer die twee elementen in evenwicht te houden. Een deel van mij is vast als een rots, een ander deel staat ter beschikking van de regisseur om gekneed en gevormd te worden. Het is een subtiel samenspel van creativiteit, vindingrijkheid én beschikbaar zijn. Het gaat om een fundamentele houding, of je nu een wereldster bent of een debutante.''
|